Skip to main content

W ramach naszych piątków z ciekawostkami, chcę Wam przedstawić krótką historię papieru, a właściwie papieru i innych podłoży, bez których nie mogą obejść się nie tylko artyści.

Wszak nie byłoby pewnie potrzeby wytwarzania papieru, gdyby dawno, dawno temu pewien człowiek ogarnięty weną twórczą, nie wziął do ręki kawałka wyżarzonego węgla z paleniska i nie namalował sceny polowania na ścianach groty Lascaux.
Cóż, ściany nie da się przenieść ani podarować, dlatego kluczowym w rozwoju podłoży dla twórców odkryciem było… pismo.

Część 1. Zanim pojawił się papier.

Najstarsze – klinowe – wynalezione zostało najprawdopodobniej przez Sumerów około 5500 lat temu. Znaki tego pisma były „zapisywane” przy pomocy kawałka trzciny na glinianych tabliczkach, które już można było przenosić z miejsca na miejsce.

Niewiele później, bo ok. 2400 lat p.n.e. w Egipcie poprzez rozprasowywanie pokrojonego w paski miąższu z łodygi trzciny papirusowej, zaczęto wytwarzać papirus. Jedną taką warstwę zwilżano wodą, drugą nakładano w poprzek, dociskano i obcinano wystające końcówki. Gotowe arkusze sklejano w długie wstęgi, które zwijano – tak powstawały zwoje. Papirus był używany w Europie dość długo, bo do V w.n.e., a przez kancelarię papieską nawet do wieku XI. Natomiast na Bliskim Wschodzie został wyparty wraz z podbojami arabskimi (VII-IX w.), bowiem Arabowie do spisywania ważnych i cennych ksiąg (tzw. kodeksów) woleli używać arkuszy pergaminu, sklejonych lub zszytych nicią i połączonych z rodzajem okładki.

Pergamin, znany już od IV w.p.n.e., to nic innego jak odpowiednio wyprawiona skóra zwierzęca – z reguły owcza, kozia lub cielęca. Poddawano ją specjalnej obróbce: moczono w wodzie, oczyszczano z włosia, naciągano na drewniane ramki i suszono. Następnie po natarciu zmieloną kredą wygładzano przy pomocy pumeksu – tak obrobiony materiał nadawał się do pisania. Pierwsze zaawansowane metody wytwarzania pergaminów opracowano w greckim mieście Pergamon, gdzie produkowano ten cenny materiał pomiędzy IV a II w. p.n.e. Arabowie spopularyzowali użycie pergaminu i korzystali z niego aż do XIII wieku – jeszcze dłużej z pergaminu korzystano w Europie, bo aż do końca wieku XVI, gdy został wyparty przez znacznie tańszy papier.

Ale skąd wziął się papier?

O tym będziecie mogli poczytać w następnej części naszej krótkiej historii papieru.